Στάθης Σκληρός
Γενικός Ιατρός και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας και Εκπαίδευσης στην ΠΦΥ
Συνέντευξη: Κοσμάς Ζακυνθινός
Τα αντιβιοτικά είναι ένα πολύτιμο όπλο στην ιατρική και για αυτό πρέπει να το χειριζόμαστε με προσοχή όπως τονίζει ο κ. Στάθης Σκληρός, Γενικός Ιατρός και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας και Εκπαίδευσης στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. «Η αύξηση των λοιμώξεων από Covid-19, αύξησε την κατανάλωση αντιβιοτικών ευρέως φάσματος, παρά την μείωση των άλλων λοιμώξεων λόγω υπερκατανάλωσης αντιβιοτικών στους ασθενείς».
| Κ |
ύριε Σκληρέ, κάθε χρόνο χιλιάδες άνθρωποι καταλήγουν από κάποια λοίμωξη που οφείλεται σε βακτήρια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Η διαπίστωση, που έρχεται ως αποτέλεσμα ερευνών –αρκετών ετών– δεν επηρεάζει σημαντικά τον αριθμό θνητότητας. Υπάρχουν ουσιαστικές και εφαρμόσιμε λύσεις για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής;
Η εσφαλμένη χρήση, μερικές φορές πραγματική κατάχρηση, των αντιβιοτικών, επιταχύνει την ανάπτυξη και εξάπλωση βακτηρίων ανθεκτικών σε αυτά.
Αντιμικροβιακή αντοχή είναι η ικανότητα ενός μικροοργανισμού να αντιστέκεται στη δράση ενός ή περισσότερων αντιμικροβιακών παραγόντων. Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι η μικροβιακή αντοχή στα βακτήρια προκάλεσε 1,27 εκατομμύρια θανάτους το 2019 και 35.000 θανάτους στην ΕΕ το 2021. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει δηλώσει ότι η μικροβιακή αντίσταση είναι μία από τις 10 κορυφαίες παγκόσμιες απειλές.
Οι ακόλουθες ενέργειες μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της ανάγκης για αντιμικροβιακά και στην ελαχιστοποίηση της εμφάνισης μικροβιακής αντίστασης:
ενίσχυση της πρόληψης και του ελέγχου των λοιμώξεων σε εγκαταστάσεις υγείας,
αγροκτήματα και εγκαταστάσεις της βιομηχανίας τροφίμων.
εξασφάλιση πρόσβασης σε καθαρό νερό, αποχέτευση και υγιεινή και εμβόλια.
Εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών στον τομέα των τροφίμων και της γεωργικής παραγωγής και
ελαχιστοποίηση της ρύπανσης και διασφάλιση της σωστής διαχείρισης των απορριμμάτων και της υγιεινής.
και τέλος να αυξηθούν οι επενδύσεις σε νέα φάρμακα, διαγνωστικά εργαλεία, εμβόλια.
Αναμφισβήτητα η λανθασμένη και αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών έχει ως αποτέλεσμα την αυξανόμενη αντίσταση των μικροβίων. Η συνταγογράφηση δεν έχει αλλάξει τα έως πρόσφατα δεδομένα και τις συνήθειες κατανάλωσης από το φαρμακείο;
Η έκθεση στα αντιβιοτικά σχετίζεται με την ανάπτυξη βακτηρίων ανθεκτικών στα αντιβιοτικά. Η εμπειρία από ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες δείχνει ότι η μείωση των συνταγογραφούμενων αντιβιοτικών σε ασθενείς, είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά. Η υποχρεωτική συνταγογράφηση των αντιβιοτικών από τους ιατρούς στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια φαίνεται δειλά -δειλά να φέρνει κάποια αποτελέσματα στον έλεγχο της κατανάλωσης.
Επίσης όλοι μας πρέπει να γνωρίζουμε ότι:
Τα αντιβιοτικά συνταγογραφούνται μόνο από γιατρό που σας έχει εξετάσει
Μην προσπαθείτε να αγοράσετε αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συνταγή.
Μην διατηρείτε αντιβιοτικά για να τα χρησιμοποιήσετε μεταγενέστερα.
Μην χρησιμοποιείτε αντιβιοτικά που έχουν περισσέψει από προηγούμενες θεραπείες.
Μην δίνετε αντιβιοτικά που σας έχουν περισσέψει σε άλλους.
Τα αντιβιοτικά δεν είναι παυσίπονα και δεν μπορούν να θεραπεύσουν κάθε ασθένεια.
Δώστε χρόνο στον εαυτό σας να αναρρώσει.
Ποιο το ποσοστό αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά που καταγράφεται σήμερα και πώς η πανδημία επίδρασε στην κατανάλωση τους; Πόσο έχει αλλάξει η εικόνα σήμερα που βρισκόμαστε εν μέσω έξαρσης των ιώσεων αλλά και αποδρομής της πανδημίας;
Σύμφωνα με την έκθεση του ECDC, παρατηρείται αύξηση της μικροβιακής αντοχής σε σημαντικό βαθμό την περίοδο 2016-2020, που αφορά διάφορα βακτήρια και διάφορα αντιμικροβιακά φάρμακα, κυρίως στις νότιες και Ανατολικές περιοχές της Ευρώπης. Η αντοχή στις καρβαπανέμες για το E.Coli στην Ελλάδα είναι <1% και για την Κ. Pneumoniae >50%.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας που μελέτησε την κατανάλωση αντιβιοτικών κατά την διάρκεια της πανδημίας το χρονικό διάστημα 2020-2022 σε 71 χώρες φάνηκε ότι το πρώτο τετράμηνο μειώθηκε η κατανάλωση σημαντικά. Στις ΗΠΑ στο τέλος του 2020 υπήρχε μείωση της κατανάλωσης αντιβιοτικών 13%-56%. Η αύξηση των λοιμώξεων από Covid-19, αύξησε την κατανάλωση αντιβιοτικών ευρέως φάσματος παρά την μείωση των άλλων λοιμώξεων λόγω υπερκατανάλωσης αντιβιοτικών στους ασθενείς με Covid. Δεν υπήρξε την περίοδο 2020-2021 η ετήσια περίοδο γρίπης, που αποτελεί την κύρια αιτία κατανάλωσης αντιβιοτικών τους χειμερινούς μήνες (λελογισμένα είτε αλόγιστη χρήση).
Ποια είναι τα συχνότερα λάθη που κάνουν οι πολίτες στη χρήση των αντιβιοτικών, καθώς και ποιοι οι κίνδυνοι;
Η έκθεση για την κατανάλωση αντιβιοτικών του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων κατέταξε την Ελλάδα τη δεύτερη υψηλότερη χώρα στην ΕΕ/EES για συνολική χρήση αντιβιοτικών, τόσο σε επίπεδο κοινότητας όσο και σε επίπεδο υγειονομικής περίθαλψης το 2020 και την τέταρτη χώρα για το 2021. Ενώ προηγούμενες έρευνες υπογράμμισαν την άγνοια ως βασικό μοχλό της ακατάλληλης χρήσης αντιβιοτικών στην Ελλάδα και συνέστησαν την ενημέρωση των γιατρών και του κοινού ως απάντηση, σε πρόσφατη έρευνα, φάνηκε ότι υπάρχει η γνώση και εκφράσθηκε και η πεποίθηση ότι υπάρχει προσωπική ευθύνη για την αντιμικροβιακή αντοχή..
Τα συχνότερα λάθη που κάνουν οι πολίτες στη χρήση των αντιβιοτικών, ξεκινάνε με την λαθεμένη εντύπωση ότι τα αντιβιοτικά αποτελούν πανάκεια για κάθε νόσημα. Το αποτέλεσμα είναι είτε να ασκούν πίεση σε γιατρούς και φαρμακοποιούς για να τα προμηθευτούν είτε να διατηρούν αποθηκευμένα στο φαρμακείο του σπιτιού τους υπολείμματα συσκευασιών αντιβιοτικών σε συνδυασμό με την ανάγκη γρήγορης ανάρρωσης και μη ταλαιπωρίας. Επίσης διακόπτουν την θεραπεία με την ύφεση των συμπτωμάτων χωρίς να ολοκληρώνουν το θεραπευτικό σχήμα.
Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών χωρίς την σύσταση ιατρού μοιραία θα οδηγήσει στην ανάπτυξη μικροβιακής αντίστασης και ο άνθρωπός αυτός γίνεται φορέας ανθεκτικών βακτηρίων που μπορεί να μεταδώσει και σε άλλους με αποτέλεσμα την εξάπλωση της αντοχής στα αντιβιοτικά στην κοινότητα. Σε περίπτωση δε, νέας λοίμωξης να μην μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα υπάρχοντα αντιβιοτικά της κοινότητας και να χρειαστεί νοσηλεία που μπορεί τελικά να μην επιφέρει και την ίαση.
Χρειαζόμαστε όντως αντιβίωση για έναν απλό πονόλαιμο; Τι συμβαίνει στον οργανισμό μας όταν παίρνουμε αντιβιοτικά αλλά και τι ισχύει για τα φάρμακα που «περίσσεψαν στο συρτάρι»;
Τα αντιβιοτικά είναι ένα απαραίτητο και σωτήριο όπλο ενάντια σε πολυάριθμες μολυσματικές ασθένειες που οφείλονται σε βακτήρια, συμπεριλαμβανομένων αυτών που σχετίζονται με μεταμοσχεύσεις οργάνων, χημειοθεραπείες καρκίνου και εντατικές θεραπείες. Ο πονόλαιμος κατά 80-90% των περιπτώσεων οφείλεται σε ιογενείς λοιμώξεις, οι οποίες δεν χρειάζονται αντιβιοτική θεραπεία παρά μόνο υποστηρικτική/ανακουφιστική αντιμετώπιση. Άρα η χρήση αντιβιοτικών αφενός δεν προσφέρει ίαση αφετέρου αυξάνει την μικροβιακή αντοχή.
Η κακή χρήση είναι η μία όψη του νομίσματος που εντείνει το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής. Η μη συμμόρφωση του ασθενούς, έχει σημαντικό ρόλο;
Η συμμόρφωση του ασθενούς στην σωστή δοσολογία, στη σωστή χορήγηση των δόσεων στην διάρκεια της ημέρας και στην σωστή διάρκεια της θεραπείας είναι απαραίτητη συνθήκη για την επίτευξη του θεραπευτικού αποτελέσματος και την αποφυγή της μικροβιακής αντοχής.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της EFPIA, προκειμένου να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την μικροβιακή αντοχή, χρειάζονται κατεπειγόντως νέα αντιβιοτικά. Πόσο ορατό είναι στο άμεσο μέλλον να δοθούν «απαντήσεις» στο θέμα της αντοχής από την φαρμακοβιομηχανία;
Τον τελευταίο αιώνα, η έρευνα δημιούργησε πολλά νέα αντιβιοτικά. Ωστόσο, από τη δεκαετία του 1990, ο αριθμός των αντιμικροβιακών παραγόντων που ανακαλύφθηκαν μειώθηκε απότομα, με ταυτόχρονη και ανησυχητική αύξηση του φαινομένου της αντοχής στα αντιβιοτικά. Μάλιστα, η απόδοση της επένδυσης για τα αντιβιοτικά που κυκλοφορούν στην αγορά τις τελευταίες δεκαετίες ήταν μάλλον αρνητική με χρηματοοικονομικούς όρους, γεγονός που κάνει το πεδίο αυτό έρευνας μη ελκυστικό για τις φαρμακευτικές εταιρείες. Ευτυχώς όμως, η έρευνα που περιλαμβάνει δημόσιες επενδύσεις με στόχο την ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια και αναμένεται να αποδώσουν. Μέσα στην επόμενη πενταετία αναμένεται να κυκλοφορήσουν 11 καινούργια μόρια αντιμικροβιακών.
