Συνέντευξη / Κυριάκος Σουλιώτης | Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Υγείας, Σχολή Κοινωνικών & Πολιτικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Τα τελευταία χρόνια, η συμβολή των συλλόγων ασθενών στον διάλογο γύρω από την υγεία στην Ελλάδα έχει αναβαθμιστεί, ακολουθώντας την αντίστοιχη διεθνή εμπειρία. Ωστόσο, η χώρα μας έχει να διανύσει ακόμα πολύ δρόμο προκειμένου να φτάσει στα επίπεδα συμμετοχής των εκπροσώπων των ασθενών στην πολιτική υγείας που καταγράφονται στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Για το θέμα αυτό συνομιλήσαμε με τον Αναπληρωτή Καθηγητή Πολιτικής Υγείας κ. Κυριάκο Σουλιώτη, με αφορμή τη σχετική έρευνά του για τη Δημοκρατία στην Υγεία στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία βραβεύτηκε στο πλαίσιο της 4ης Τελετής Απονομής των φαρμακευτικών βραβείων Prix Galien Greece.
Κύριε καθηγητά, πρώτα απ’ όλα συγχαρητήρια για τη διάκριση. Δημοκρατία στην Υγεία λοιπόν. Πώς συνδέονται αυτές οι δύο έννοιες;
Σας ευχαριστώ πολύ! Η αλήθεια είναι ότι η αφετηρία αυτής της ερευνητικής μας πρωτοβουλίας χρονολογείται το 2010, όταν, στο πλαίσιο της τότε θητείας μου στη θέση του Προέδρου του Οργανισμού Περίθαλψης Ασφαλισμένων του Δημοσίου, διαπίστωσα ότι ο διάλογος γύρω από την υγεία και οι όποιες διαβουλεύσεις για τη λήψη μέτρων σχετικά με το πλαίσιο των υπό ασφαλιστική κάλυψη παρεχόμενων φροντίδων, περιοριζόταν μεταξύ της πλευράς της χρηματοδότησης και αυτής των επαγγελματιών του χώρου. Και τότε συνειδητοποίησα το οξύμωρο της απουσίας από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων των ασθενών, δηλαδή αυτών τους οποίους οι όποιες αποφάσεις αφορούν. Αν αυτό δεν είναι έλλειμα δημοκρατίας τότε τί είναι;
Πώς όμως ένας τέτοιος, κατά μία έννοια θεωρητικός και φιλοσοφικός προβληματισμός, μετατρέπεται σε ερευνητικό έργο;
Κατ’ αρχάς, προηγήθηκε το θεωρητικό πλαίσιο, ήτοι η θεωρητική-αξιακή τεκμηρίωση της ανάγκης για ενδυνάμωση του ρόλου των ασθενών στην πολιτική υγείας, το οποίο έχει δημοσιευθεί στον συλλογικό μας τόμο με τίτλο: Δημοκρατία, Πολίτες και Πολιτική Υγείας, ο οποίος κυκλοφόρησε το 2014 από τις Εκδόσεις Παπαζήση. Ωστόσο, αυτό που πραγματικά αποτέλεσε τη μεγάλη πρόκληση για την 25μελή ερευνητική μας ομάδα είναι η ποσοτικοποίηση του συγκεκριμένου ζητήματος με την κατασκευή του Health Democracy Index. Γι’ αυτό, χρειάστηκαν περίπου δύο έτη μόνο για την πιλοτική φάση της διαμόρφωσης του βασικού εργαλείου στην Ελλάδα και την Κύπρο. Στη συνέχεια έγινε προσαρμογή του στους ασθενείς με καρκίνο και ακολούθησε η μετάφραση και η στάθμιση του ερωτηματολογίου σε όλες τις γλώσσες των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται για ένα άκρως απαιτητικό έργο, για την επιτυχή ολοκλήρωση του οποίου χρειάστηκαν συνολικά πέντε έτη δουλειάς.
Τα αποτελέσματα της έρευνάς σας τι δείχνουν για τη χώρα μας και πώς έχουν αξιοποιηθεί;
Για τους ερευνητές βασικός στόχος είναι η συμμετοχή στον επιστημονικό διάλογο και η έκθεση των ευρημάτων της έρευνάς τους σε όσους συμμετέχουν σε αυτόν. Υπό την έννοια αυτή και δεδομένου ότι έχουμε ήδη πέντε δημοσιευμένα άρθρα με τα ευρήματά μας σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, μπορούμε να πούμε ότι ο βασικός στόχος έχει επιτευχθεί. Βεβαίως, αν λάβουμε υπόψη μας ότι στη σχετική κατάταξη των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης η Ελλάδα είναι πολύ χαμηλά στον δείκτη της Δημοκρατίας στην Υγεία, ως πολίτες δεν μπορούμε παρά να επιθυμούμε μια αλλαγή του τρόπου λήψης αποφάσεων (και) στην πολιτική υγείας.
Πιο συγκεκριμένα;
Φαίνεται ότι η πολιτική υγείας στην Ελλάδα σχεδιάζεται μέσα από μια «κλειστή» διαδικασία διαλόγου, ο οποίος διεξάγεται μεταξύ της κεντρικής διοίκησης και των ομάδων συμφερόντων, κυρίως επαγγελματικών. Η κοινωνία των πολιτών απουσιάζει. Απαιτείται, λοιπόν, αλλαγή φιλοσοφίας και άνοιγμα της διαδικασίας αυτής στις οργανωμένες συλλογικότητες των ασθενών.
Ναι αλλά το πεδίο της πολιτικής υγείας είναι πολύ σύνθετο. Μπορούν να ανταπεξέλθουν οι ίδιοι οι ασθενείς στις απαιτήσεις του;
Θίγετε ένα θέμα που απασχόλησε και την έρευνά μας. Από τα αποτελέσματά μας, πάντως, προκύπτει όντως μια αναγκαιότητα εκπαίδευσης των μελών των συλλόγων ασθενών σε αντικείμενα σχετικά με τη λειτουργία των συστημάτων υγείας, ιδίως δε σε σχέση με τη χρηματοδότησή τους και την αποζημίωση νέων θεραπευτικών και διαγνωστικών μεθόδων. Επιπρόσθετα, καταγράφουμε ισχυρό κίνητρο στους εκπροσώπους των ασθενών για «επένδυση» στις γνώσεις αυτές, υπό την προϋπόθεση όμως ότι η κεντρική διοίκηση θα δεσμευτεί να εντάξει τους πολίτες στον προγραμματισμό γύρω από την υγεία. Αντίστοιχες, πάντως, θέσεις έχουν διατυπωθεί και από τους συμμετέχοντες στους μέχρι τώρα εκπαιδευτικούς κύκλους της Ακαδημίας Εκπαίδευσης Συλλόγων Ασθενών. Υπάρχει τεράστια διάθεση προσφοράς, η οποία αποτελεί και την κινητήριο δύναμη της διαρκούς επιμόρφωσης των ίδιων των ασθενών σε κρίσιμα ζητήματα πολιτικής υγείας, όμως, την ίδια στιγμή, οι πιθανότητες για ενεργό συμμετοχή τους φαντάζουν περιορισμένες.
Εσείς πόσο πιθανή θεωρείτε τη συμμετοχή τους στη χάραξη πολιτικής υγείας, δεδομένων των περιορισμών που έχουν επιβληθεί στους πόρους που διατίθενται στο σύστημα;
Μα ακριβώς επειδή υπάρχουν αυτοί οι περιορισμοί είναι απαραίτητος ένας πιο υπεύθυνος τρόπος λήψης αποφάσεων κατανομής των πόρων. Πρέπει όλοι να αντιληφθούμε ότι οι πόροι είναι πεπερασμένοι και, συνεπώς, η πολιτική υγείας δεν μπορεί παρά να θέτει προτεραιότητες ως προς τη διάθεσή τους. Και οι ίδιοι οι ασθενείς πρέπει να συμμετέχουν σε αυτές τις διεργασίες ως ισότιμα μέλη.
Ο καθ. Κυριάκος Σουλιώτης κατά τη διάρκεια εκπαίδευσης σε μέλη Συλλόγων Ασθενών, με θέμα τη δομή και λειτουργία του Συστήματος Υγείας, στην Ακαδημία Εκπαίδευσης Συλλόγων Ασθενών.
Θα μου επιτρέψετε να επανέλθω στις προϋποθέσεις αυτής της συμμετοχής την οποία υποστηρίζετε. Είναι σήμερα οι σύλλογοι ασθενών οργανωτικά έτοιμοι για κάτι τέτοιο;
Σε επίπεδο οργάνωσης των συλλόγων, έχουν γίνει τεράστια βήματα προόδου τα τελευταία χρόνια. Βέβαια, υπάρχουν ακόμα τεράστια περιθώρια για τον εκσυγχρονισμό τόσο της εσωτερικής τους λειτουργίας όσο και των πρωτοβουλιών τους σε σχέση με τον σκοπό που υπηρετούν. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι οι περισσότερες δράσεις τους καλύπτονται με πόρους που οι ίδιοι αναζητούν καθώς δεν λαμβάνουν κάποιου είδους χρηματοδότηση από την πολιτεία. Εκτιμώ, όμως, ότι το πιο καθοριστικό βήμα για την ενδυνάμωσή τους θα είναι η δημιουργία ενός οργανισμού – «ομπρέλα» για την εκπροσώπηση ασθενών από κάθε θεραπευτική κατηγορία. Αυτό θα ακυρώσει και το όποιο άλλοθι της κεντρικής διοίκησης ότι δεν μπορεί να συμπεριλάβει τους ασθενείς στις διεργασίες χάραξης δομικών παρεμβάσεων πολιτικής υγείας καθώς αυτοί εκπροσωπούν ασθενείς συγκεκριμένων μόνο θεραπευτικών περιοχών.
Θα ήθελα να κλείσω με μία πιο γενική ερώτηση. Πρόσφατα διατελέσατε Αναπληρωτής Πρύτανη. Με την ιδιότητα αυτή θα λέγατε ότι το Πανεπιστήμιο έχει ρόλο σε όλα αυτά που συζητήσαμε;
Όπως σας είπα ήδη, η αποστολή μας, θεωρητικά, εξαντλείται στην παραγωγή τεκμηρίων. Το αν αυτά θα αξιοποιηθούν, είναι ζήτημα του πολιτικού συστήματος. Σπάνια, πάντως, συμβαίνει αυτό στη χώρα μας. Τα τεκμήρια «ενοχλούν» καθώς τις περισσότερες φορές διαψεύδουν ελκυστικά πολιτικά αφηγήματα…
