Γιάννης Κουμπούρος | Επικ. Καθηγητής Τμήματος Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας, Σχολή Δημόσιας Υγείας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Η καινοτόμος εφαρμογή που απέσπασε το 1ο βραβείο σε ευρωπαϊκό διαγωνισμό
Συνέντευξη / Κοσμάς Ζακυνθινός
Το 1ο βραβείο στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό «Brain, Mind and Pain Grant 2019-2020» με θέμα την καταπολέμηση του στίγματος: «STOP Stigma! Reduce stigma to improve quality of life for brain, mind and pain patients» κέρδισε η εφαρμογή StigmApp. Ο κ. Γιάννης Κουμπούρος, μιλώντας στο The Doctor υπογραμμίζει ότι απώτερος στόχος είναι η υιοθέτηση της StigmApp σε μεγάλο πληθυσμό και διαφορετικές χώρες και αυτό αναμένεται να γίνει αμέσως μετά την ολοκλήρωσή της.
Κύριε Κουμπούρε, πως προέκυψε η εφαρμογή «StigmApp», πόσο χρόνο διήρκησε η ανάπτυξη του και ποιες καινοτομίες εισαγάγει για τους ασθενείς;
Η εφαρμογή StigmApp πρέπει να διευκρινίσω πως βρίσκεται υπό ανάπτυξη και αναμένεται να ολοκληρωθεί στους επόμενους μήνες. Αποτελεί μια πραγματικά καινοτόμα εφαρμογή που εντάσσεται στο ευρύτερο πεδίο της κινητής υγείας ή m-health (mobile health) στην Αγγλική. Ουσιαστικά υιοθετεί και εκμεταλλεύεται τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις τόσο σε κινητά όσο και σε τεχνολογίες web για την καταπολέμηση του στίγματος που σχετίζεται με τον χρόνιο πόνο και τις σχετιζόμενες με αυτόν ασθένειες (ρευματολογικές, μυοσκελετικές, κα). Η συγκεκριμένη εφαρμογή φέρνει μια μοναδική και ολιστική αντιμετώπιση στο συγκεκριμένο θέμα, με σημαντικά οφέλη για τους ασθενείς, ενώ προσφέρει ποικίλες και πρωτοποριακές δυνατότητες, όπως:
α. εκπαίδευση με τη μορφή bite–sized learning προσανατολισμένη στην καταπολέμηση του στίγματος,
β. ενημέρωση του γενικού πληθυσμού και των ασθενών για την αντιμετώπιση του στίγματος,
γ. κινητοποίηση του κοινού για συμμετοχή στην καταπολέμηση του στίγματος,
δ. παρέχει πλαφόρμα για τη συγκέντρωση χρημάτων με στόχο τη διεξαγωγή ερευνών και δραστηριοτήτων για την καταπολέμηση του στίγματος,
ε. επιτρέπει την δικτύωση και επικοινωνία μεταξύ ασθενών και του γενικού πληθυσμού,
στ. παρέχει τη δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων και εμπειριών,
ζ. διευκολύνει την διαχείριση του χρόνιου πόνου και των αρνητικών συναισθημάτων,
η. παρέχει τη δυνατότητα καταγραφής των απαραίτητων ιατρικών στοιχείων που σχετίζονται με την θεραπευτική προσέγγιση που ακολουθείται (π.χ. φαρμακευτική αγωγή).
Πρόσφατα κέρδισε το 1ο βραβείο στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό «Brain, Mind and Pain Grant 2019-2020» με θέμα την καταπολέμηση του στίγματος. Υπάρχουν συζητήσεις με άλλα κράτη μέλη για την «ανάπτυξη» του στις εκάστοτε περιοχές;
Πράγματι, η συγκεκριμένη βράβευση ήταν εξαιρετικά τιμητική και ενθαρρυντική μιας και είχε πολύ μεγάλο ανταγωνισμό από 8 ευρωπαϊκές χώρες. Τα κριτήρια επιλογής ήταν αρκετά αυστηρά, με κύριους άξονες την άρτια επιστημονική προσέγγιση, την καινοτομία, τον ασθενοκεντρικό σχεδιασμό και τη μεγιστοποίηση της ωφελιμότητας για τον πληθυσμό στόχο. Ταυτόχρονα, θα έπρεπε κανείς να αποδείξει και τη βιωσιμότητα της προτεινόμενης λύσης με κατάλληλο επιχειρηματικό μοντέλο. Ξέρετε, είναι δυστυχώς σύνηθες φαινόμενο σε Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, τα ερευνητικά προϊόντα και λύσεις να παραμένουν στο ράφι μετά το πέρας της χρηματοδότησης.
Η εφαρμογή StigmApp έχει σχεδιαστεί με σκοπό να μπορεί να συντηρείται χωρίς την ανάγκη επιπλέον χρηματοδοτήσεων. Βασίζεται σε τεχνολογίες open source, ενώ στα σημαντικά πλεονεκτήματά της είναι η πολυγλωσσία και η generic μορφή της, ώστε να μπορεί να προσαρμοστεί χωρίς καμία παρέμβαση σε διαφορετικές ομάδες πληθυσμών.
Ο σχεδιασμός της είναι disease agnostic, δηλαδή δεν μας αφορά η ασθένεια, αλλά ο χρόνιος πόνος από όπου και αν προέρχεται. Με τον σχεδιασμό που ακολουθούμε η StigmApp μπορεί να λειτουργήσει άμεσα σε οποιαδήποτε χώρα. Αρχικά θα υποστηρίζει την Ελληνική και Αγγλική γλώσσα με άμεση επεκτασιμότητα σε οποιαδήποτε άλλη γλώσσα. Εξ αρχής, ο στόχος μου ήταν να σχεδιαστεί μια εφαρμογή που θα μπορέσει να βοηθήσει όσο περισσότερους ασθενείς γίνεται.
Συνεπώς, οι τρεις πιο βασικές παράμετροι που είχα να αντιμετωπίσω ήταν να είναι ανεξάρτητη πλατφόρμας, γλώσσας, τοποθεσίας ασθενή και ασθένειας. Η StigmApp υπόσχεται αυτό ακριβώς, και αναμένεται να εφαρμοστεί άμεσα σε Ελλάδα, Κύπρο και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ο απώτερος στόχος τόσο ο δικός μου όσο και του φορέα Ευρωπαϊκού φορέα χρηματοδότησης είναι η υιοθέτηση της StigmApp σε μεγάλο πληθυσμό και διαφορετικές χώρες και αυτό αναμένεται να γίνει αμέσως μετά την ολοκλήρωσή της.
Στα πλαίσια του έργου συνεργαζόμαστε άλλωστε με δύο σημαντικούς οργανισμούς ασθενών (Ελληνική Εταιρεία Αντιρευματικού Αγώνα-ΕΛ.Ε.ΑΝ.Α. και τον Cyprus League Against Rheumatism-CYPLAR) οι οποίοι ενδιαφέρονται για την άμεση υιοθέτηση της συγκεκριμένης λύσης.
Δεδομένης της δυσκολίας «αλλαγής» κυρίως του γενικού πληθυσμού, πώς μπορεί να αλλάξει ο τρόπος αντιμετώπισης των ασθενών και εν τέλει να επέλθει εξάλειψη του στίγματος;
Η συγκεκριμένη ερώτηση είναι εξαιρετική και μου δίνει την ευκαιρία να αναφερθώ σε λίγα από αυτά που τυχαίνει να διδάσκω στο Πανεπιστήμιο, αλλά αποτελούν τη βάση για οποιαδήποτε εν δυνάμει καινοτομία. Η αλλαγή της συμπεριφοράς του γενικού πληθυσμού είναι ένα από τα δυσκολότερα θέματα και προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Πρόσφατα παραδείγματα, η χρήση μάσκας, η συχνή πλύση και απολύμανση των χεριών, η απαγόρευση του καπνίσματος σε εσωτερικούς χώρους, κα. Όλα αυτά για να επιτευχθούν απαιτούν σημαντικές παρεμβάσεις, ενώ βρίσκουν σημαντικές αντιδράσεις και σκοπέλους. Η αλλαγή συνηθειών είναι κάτι το οποίο συζητάμε για χρόνια ειδικά στο χώρο της δημόσιας υγείας.
Γνωρίζοντας εξ αρχής τις συγκεκριμένες προκλήσεις, η εφαρμογή StigmApp σχεδιάζεται ώστε να προσφέρει στους χρήστες της εξατομικευμένες πληροφορίες σε «μικρές ποσότητες», σε χρονικά διαστήματα που δεν ενοχλούν τον χρήστη και με τον πλέον εύπεπτο τρόπο. Έτσι, η πληροφορία που θα λαμβάνει ο χρήστης θα είναι σαν μια μικρή «μπουκιά» που θα μπορεί να χωνέψει χωρίς κόπο και χωρίς να χάσει χρόνο, όντας ακόμη και εν κινήσει μέσα σε ένα λεωφορείο. Όλα αυτά βασίζονται φυσικά σε τελευταίες έρευνες και βασικές αρχές της επιστήμης της συμπεριφοράς και της ψυχολογίας τις οποίες ενσωματώνει κατάλληλα η StigmApp. Μην ξεχνάμε πως, στην Κοινωνία της Πληροφορίας ή στην Ψηφιακή Κοινωνία στην οποία ζούμε, ο σημερινός άνθρωπος διαθέτει ένα smartphone και είναι σχεδόν μόνιμα συνδεδεμένος στο Internet, ενώ διαθέτει ελάχιστο ελεύθερο χρόνο. Έχοντας αυτά στο μυαλό, προσπαθούμε λοιπόν να σχεδιάσουμε μια λύση που προσαρμόζεται στο προφίλ και τη ζωή του σύγχρονου πολίτη, ασθενή ή μη.
Η εστιασμένη δημιουργία καινοτόμων υπηρεσιών και λύσεων εξασφαλίζει οφέλη για τους ασθενείς. Υπάρχουν σκέψεις για επόμενο βήμα ανάπτυξης νέας εφαρμογής από το Πανεπιστήμιο;
Η αλήθεια είναι πως η συγκεκριμένη εφαρμογή αποτελεί την εξέλιξη μιας προηγούμενης εφαρμογής, με όνομα Pain App, που μόλις ολοκληρώθηκε και είναι διαθέσιμη για χρήση δωρεάν από ασθενείς και επαγγελματίες που πάσχουν ή ασχολούνται με τον χρόνιο πόνο.
Μέσω της Pain App ο ασθενής μπορεί και κρατά ένα ιστορικό του χρόνιου πόνου με πολύ εύκολο τρόπο, ενώ ο ιατρός μπορεί να δει το ιστορικό του συγκεκριμένου ασθενή σχετικά με τον πόνο, την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής που λαμβάνει σε σχέση με τον πόνο, την επίδραση του πόνου σε διάφορες πτυχές της ζωής του ανθρώπου (ανεργία, κοινωνικοποίηση, κλπ) και πολλά άλλα στοιχεία.
Με αυτό τον τρόπο αναμένουμε να ελέγξουμε μεταξύ άλλων την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων σε σχέση με τον πόνο και την ασθένεια. Η Pain App αποτελεί ένα πολύτιμο βοήθημα στα χέρια των ιατρών και ασθενών με χρόνιο πόνο με στόχο μια πιο αποτελεσματική επικοινωνία, με χρήση το δυνατόν πιο αντικειμενικών κριτηρίων για τη λήψη αποφάσεων προς όφελος του ασθενή. Αυτό άλλωστε απαιτεί η πλέον σύγχρονη θεώρηση που αποκαλείται Shared-Decision Making ή SDM. Δηλαδή, η από κοινού απόφαση για την επιλογή των καταλληλότερων θεραπειών με στόχο τόσο την βελτίωση της ποιότητας της φροντίδας του ασθενή όσο και της ποιότητας της ζωής του.
Στα επόμενα βήματα, ήδη σχεδιάζω ένα καινοτόμο μηχανισμό για την παροχή υπηρεσιών σε ασθενείς και επαγγελματίες υγείας, με χρήση εξελιγμένων τεχνικών Τεχνητής Νοημοσύνης και άλλων τεχνολογιών. Παράλληλα, ολοκληρώνεται σύντομα μια εφαρμογή για επισκέπτες υγείας, η οποία θα τους δίνει μοναδικά πλεονεκτήματα στην εργασία τους και σήμερα δεν υφίσταται κάποια αντίστοιχη. Η συγκεκριμένη πλατφόρμα αναμένεται να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες χώρες, με έμφαση την Αφρική, όπου οι ανάγκες για πρωτοβάθμια φροντίδα και συλλογή στοιχείων πεδίου είναι εξαιρετικά σημαντική. Θα επιτρέπει, μεταξύ άλλων, την άμεση εμφάνιση στατιστικών ανά περιοχή, ανά επαγγελματία υγείας, ανά πληθυσμό στόχο, κοκ. Έτσι, θα διευκολύνεται η χάραξη πολιτικής υγείας σε τοπικό, περιφερειακό και κεντρικό επίπεδο με αντικειμενικά στοιχεία, ενώ θα μπορεί να υπάρχει κεντρικός συντονισμός και έλεγχος.
Η ίδια εφαρμογή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε διαφορετικούς πληθυσμούς (π.χ. για την καταγραφή σημαντικών δεδομένων υγείας σε απομακρυσμένες περιοχές, σε ευάλωτες ομάδες, σε πρόσφυγες, κα). Όπως καταλαβαίνετε, οι έρευνες δεν σταματούν ποτέ. Απώτερος στόχος μας είναι να δημιουργούμε καινοτομίες για να αντιμετωπίσουμε σημαντικά υπαρκτά προβλήματα. Η βαθιά γνώση του χώρου της υγείας, λόγω της προηγούμενης πολυετούς προϋπηρεσίας μου ως Πρόεδρος και Γενικός Διευθυντής σε διάφορους οργανισμούς υγείας (δημόσιους και ιδιωτικούς), σε συνδυασμό με την ερευνητική συνεργασία με πολλές αναπτυσσόμενες (Κένυα, Ινδονησία, Μπαγκλαντές, Βιετνάμ, κα) και αναπτυγμένες (ΗΠΑ, Ιταλία, Κύπρο, Γαλλία, κα) χώρες μας δίνει το πλεονέκτημα να μπορούμε να αντιληφθούμε το συνολικό τοπίο όχι μόνο από την πλευρά του ακαδημαϊκού ή ερευνητή, αλλά και από την πλευρά του τελικού χρήστη.
Νομίζω αυτό είναι και το πιο σημαντικό για την παραγωγή καινοτομιών στο δύσκολο και απαιτητικό χώρο της υγείας, ο οποίος απαιτεί λύσεις που μπορούν να προσαρμόσουν και εφαρμόσουν αποτελεσματικά την θεωρία στην καθημερινή πράξη. Κάτι το οποίο, πιστέψτε με, δεν είναι καθόλου εύκολο.
