Η Β’ νευρολογική κλινική της ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο «ΑΤΤΙΚΟΝ» ιδρύθηκε με το ΦΕΚ 899 της 3/7/2003. Από το 2004 λειτουργούν τακτικά εξωτερικά νευρολογικά ιατρεία και τμήμα διασυνδετικής νευρολογίας. Από το 2007 λειτουργεί με 17 κλίνες στον α’ όροφο του νοσοκομείου. Τα εξωτερικά ιατρεία έχουν εμπλουτιστεί με μία πληθώρα ειδικών ιατρείων, από το 2006 και μετά. Η κλινική διαθέτει εργαστήρια νευροφυσιολογίας και, ειδικότερα, εργαστήριο ηλεκτροεγκεφαλογραφίας και ηλεκτρομυογραφίας.
Εκπαιδευτικό έργο από μέλη της β’ νευρολογικής κλινικής παρέχεται προς τους πεμπτοετείς φοιτητές της ιατρικής σχολής, στα πλαίσια του υποχρεωτικού μαθήματος της νευρολογίας, προς τους μεταπτυχιακούς φοιτητές των μεταπτυχιακών προγραμμάτων της ιατρικής σχολής του ΕΚΠΑ και προς τους ειδικευόμενους ιατρούς της κλινικής. Η ερευνητική δραστηριότητα της κλινικής εστιάζεται ιδιαίτερα στα απομυελινωτικά νοσήματα, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, την κεφαλαλγία, τη νόσο του Πάρκινσον, τη νόσο Αλτσχάιμερ, καθώς και πολλές άλλες σπάνιες μορφές ανοιών, και τις διαταραχές ύπνου. Είναι σε εξέλιξη ερευνητικά προγράμματα, που αφορούν την γενετική τους βάση, την ανάπτυξη βιολογικών δεικτών, την καταγραφή των ιδιαίτερων διαταραχών από τις νοητικές λειτουργίες και τη μεταβολή της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς των ασθενών, καθώς και την θεραπεία τους, μέσω κλινικών μελετών. Η ερευνητική δραστηριότητα, όσον αφορά ιδιαίτερα τον τομέα της νευρολογίας της συμπεριφοράς και της νευροψυχολογίας, επικεντρώνεται, μεταξύ άλλων, στην διερεύνηση της σχέσης μεταξύ των νοητικών λειτουργιών και της ικανότητας οδήγησης. Στον τομέα των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων η ερευνητική δραστηριότητα της κλινικής επικεντρώνεται στις εφαρμογές της νευροϋπερηχογραφίας στην οξεία φάση των ΑΕΕ, στην εφαρμογή της ενδοφλέβιας θρομβόλυσης σε ασθενείς με υπεροξύ ισχαιμικό ΑΕΕ, στην εφαρμογή επείγουσας ενδαρτηρεκτομής σε ασθενείς με συμπτωματική νόσο των καρωτίδων και στην εφαρμογή της ημικρανιεκτομής σε ασθενείς με κακόηθες έμφρακτο της μέσης εγκεφαλικής αρτηρίας.
Κλινικό έργο
Στους θαλάμους της κλινικής, που έχει πληρότητα 80-170%, εισάγονται ασθενείς με νευρολογικά προβλήματα πάσης φύσεως όπως, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, απομυελινωτικά νοσήματα, άλλα αυτοάνοσα νοσήματα με συμμετοχή του νευρικού συστήματος, επιληπτικές διαταραχές, όγκοι του νευρικού συστήματος, νευρομυικά νοσήματα, εξωπυραμιδικά νοσήματα, ασυνήθιστα περιστατικά άνοιας, με έμφαση στις ταχέως εξελισσόμενες άνοιες και άλλα. Στην διασυνδετική νευρολογία εκτιμώνται περιστατικά σε άλλες παθολογικές και χειρουργικές κλινικές, όπως επίσης και στις εντατικές μονάδες του νοσοκομείου. Το ειδικό ιατρείο απομυελινωτικών νοσημάτων, που συμπεριλαμβάνουν την σκλήρυνση κατά πλάκας και άλλα σχετιζόμενα νοσήματα, λειτουργεί μία φορά την εβδομάδα. Η μονάδα συνεπικουρείται από ειδικούς επιστήμονες (ψυχολόγους, φυσικοθεραπευτές) για την συνολική αντιμετώπιση χρόνιων προβλημάτων, που συχνά εμφανίζονται στους πάσχοντες. Λειτουργεί και διατμηματικό ειδικό ιατρείο σπαστικότητας, σε συνεργασία με τη β΄ νευροχειρουργική κλινική. Στο ιατρείο διαταραχών μνήμης και κινητικότητας, εκτιμώνται περιστατικά με νόσο Πάρκινσον και άλλες κινητικές διαταραχές, καθώς και περιστατικά με διαταραχές μνήμης και άλλης μορφής νοητική έκπτωση. Το ιατρείο λειτουργεί δύο φορές την εβδομάδα. Το ιατρείο νευρολογίας της συμπεριφοράς και νευροψυχολογίας, όπου γίνεται εκτενής εξέταση για την καταγραφή των ιδιαίτερων διαταραχών από τις νοητικές λειτουργίες και τη μεταβολή της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς των νευρολογικών ασθενών, λειτουργεί δύο φορές την εβδομάδα και συνεπικουρείται από ειδικούς νευροψυχολόγους.
Επίσης λειτουργούν, σε εβδομαδιαία βάση, τα ακόλουθα ειδικά ιατρεία: 1) κεφαλαλγίας, διατμηματικό ιατρείο επεμβατικών τεχνικών, για την αντιμετώπιση της κεφαλαλγίας και προσωπαλγίας, σε συνεργασία με την β΄ αναισθησιολογική κλινική, 2) επιληψίας, σπανίων νευρολογικών νοσημάτων, για κληρονομικά νευρολογικά νοσήματα όπως, παρεγκεφαλιδικές αταξίες, αλλά και για άλλα σπάνια νοσήματα, όπως τη νόσο του κινητικού νευρώνα, 3) ιατρείο νόσου Πάρκινσον και συναφών κινητικών διαταραχών, για περίπλοκα περιστατικά, που χρήζουν ειδικής φροντίδας, ή επεμβατικών θεραπευτικών τεχνικών, 4) ιατρείο εγκεφαλικών επεισοδίων και ιατρείο μυοπαθειών. Στο ιατρείο εγκεφαλικών επεισοδίων γίνεται εκτενής χρήση της νευροϋπερηχογραφίας. Το εργαστήριο ηλεκτρομυογραφίας λειτουργεί μία φορά την εβδομάδα, μόνον για εσωτερικούς ασθενείς. Το εργαστήριο ηλεκτροεγκεφαλογραφίας λειτουργεί σε καθημερινή βάση, για εσωτερικούς ασθενείς και για επιλεγμένους εξωτερικούς ασθενείς.
Εκπαιδευτικό έργο
Πέρα από την εκπαίδευση των πεμπτοετών φοιτητών της ιατρικής σχολής του ΕΚΠΑ, μέλη της κλινικής παραδίδουν μαθήματα σε μεταπτυχιακά προγράμματα της ιατρικής σχολής του ΕΚΠΑ και άλλων σχολών, καθώς και στο εξωτερικό. Επιπλέον, υπάρχει συστηματική εκπαίδευση ειδικευομένων νευρολογίας και ψυχιατρικής. Το πρόγραμμα εκπαίδευσης συμπεριλαμβάνει πρωινή ενημέρωση, που είναι εκπαιδευτικού χαρακτήρα και συμμετέχουν σε αυτήν και οι ασκούμενοι φοιτητές, εβδομαδιαία παρουσίαση περιστατικών της κλινικής με ειδικό ενδιαφέρον, διμηνιαίο μάθημα νευροακτινολογίας, με παρουσίαση απεικονίσεων σε περιστατικά της κλινικής (σε συνεργασία με το β΄ εργαστήριο ακτινολογίας του ΕΚΠΑ) και εβδομαδιαία μαθήματα ειδικευομένων. Παράλληλα, η κλινική συμμετέχει ενεργά στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της α΄ νευρολογικής κλινικής του ΕΚΠΑ.
Ερευνητικά πρωτόκολλα-κλινικές μελέτες
Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «MEFOPA» αποσκοπεί στην καταγραφή δημογραφικών και κλινικών δεδομένων, καθώς και στην λήψη βιολογικού υλικού, από ασθενείς, ή φορείς, με σπάνιες γενετικές μορφές της νόσου Πάρκινσον. Στα πλαίσια του προγράμματος αυτού έχουν εισαχθεί 30 ασθενείς, ή φορείς, με την G209A μετάλλαξη στο γονίδιο SNCA, που κωδικοποιεί την πρωτείνη α-συνουκλείνη. Πρόκειται για τον πιο μεγάλο αριθμό αυτής της σπάνιας ομάδας ασθενών παγκοσμίως.
Σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού και το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Θεσσαλίας διενεργούνται μελέτες σε σχέση με την γενετική βάση της νόσου Πάρκινσον.
Στα πλαίσια του προγράμματος «ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ» καταγράφονται, εκτιμώνται και παρακολουθούνται ασθενείς με ήπια νοητική έκπτωση (MCI) και στους ασθενείς αυτούς γίνεται κλινικός, νευροψυχολογικός, γενετικός και απεικονιστικός έλεγχος.
Σε συνεργασία με το ΕΜΠ έχει αρχίσει η υλοποίηση των χρηματοδοτούμενων ερευνητικών προγραμμάτων «ΘΑΛΗΣ» και «ΑΡΙΣΤΕΙΑ» (από την ΓΓΕΤ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) με θέματα τη διερεύνηση των αιτιών και των επιπτώσεων της απόσπασης προσοχής του οδηγού, καθώς και τις επιδόσεις οδηγών με εγκεφαλικές παθήσεις (όπως ήπια νοητική έκπτωση, νόσος Αλτσχάιμερ, νόσος Πάρκινσον, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια) σε μη αναμενόμενα συμβάντα, με τη χρήση προσομοιωτή οδήγησης.
Σε συνεργασία με το τμήμα γλωσσολογίας του ΕΚΠΑ έχει αρχίσει να υλοποιείται χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα για τη μελέτη της αφασίας σε Έλληνες ασθενείς με ΑΕΕ. Μέσα στο 2012 ολοκληρώθηκε η συμμετοχή στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Long Lasting Memories», το οποίο περιλάμβανε την εφαρμογή νοητικής και σωματικής άσκησης με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή, για τη βελτίωση των νοητικών λειτουργιών ηλικιωμένων ασθενών, τόσο φυσιολογικών, όσο και με ήπιες διαταραχές μνήμης, ή στα πρώτα στάδια άνοιας.
Το ιατρείο απομυελινωτικών νοσημάτων, σε συνεργασία με το ΕΜΠ, μελετά κλινικά, απεικονιστικά και με ψυχομετρικές δοκιμασίες την επίδραση της ακτινοβολίας στο ΚΝΣ ασθενών με CR πνεύμονα χωρίς εγκεφαλικές μεταστάσεις.
Σε συνεργασία με τη νευρολογική κλινική του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και με την αγγειοχειρουργική μονάδα της γ΄ χειρουργικής κλινικής του ΕΚΠΑ, έχουν εκπονηθεί ερευνητικά πρωτόκολλα, που αφορούν τις εφαρμογές της νευροϋπερηχoγραφίας στην οξεία φάση των ΑΕΕ και στην διαστρωμάτωση κινδύνου ασθενών με νόσο των καρωτίδων, πριν από τη διενέργεια ενδαρτηρεκτομής.
Σε συνεργασία με τις μονάδες ύπνου των νοσοκομείων «ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ» και «ΑΙΓΙΝΗΤΕΙΟ» διενεργούνται πρωτόκολλα σε σχέση με διαταραχές ύπνου, ιδιαίτερα όσον αφορά νευροεκφυλιστικά νοσήματα και ναρκοληψία.
Επιπλέον, σε όλο το φάσμα των νευρολογικών νοσημάτων, που απασχολούν την κλινική, γίνονται μια σειρά από κλινικές μελέτες με υπό δοκιμή φάρμακα.
Όραμα της κλινικής
Θέλουμε η κλινική μας να γίνει κέντρο αριστείας, για την διάγνωση και αντιμετώπιση νευρολογικών νοσημάτων, καθώς και για την εκπαίδευση και έρευνα στον χώρο της νευρολογίας. Σκοπεύουμε να αναπτύξουμε μονάδα αντιμετώπισης οξέων εγκεφαλικών επεισοδίων, καθώς και μονάδα 24ωρης ηλεκτροεγκεφαλογραφικής καταγραφής για διερεύνηση και αντιμετώπιση επιληπτικών διαταραχών. Αναμένουμε να συσφιχθούν περαιτέρω οι σχέσεις μας με την β΄ νευροχειρουργική κλινική, ειδικότερα στα πλαίσια κοινής αντιμετώπισης ασθενών, μέσω λειτουργικής νευροχειρουργικής. Σκοπεύουμε να αναπτύξουμε τα ειδικά εξωτερικά ιατρεία σε κέντρα των αντίστοιχων παθήσεων, όπου οι ασθενείς θα αντιμετωπίζονται από ομάδα νευρολόγων, ιατρών άλλων ειδικοτήτων και παραϊατρικού προσωπικού, για την πιο ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των προβλημάτων τους. Επιθυμούμε να αναπτύξουμε περαιτέρω την εργαστηριακή διερεύνηση των ασθενών, στα πλαίσια μελέτης βιολογικών δεικτών για την διάγνωση, ή την παρακολούθηση ανταπόκρισης σε θεραπεία. Αναμένουμε να εμπλουτίσουμε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με την πρόσκληση συμμετοχής και συναδέλφων εκτός της κλινικής στις εκπαιδευτικές διαδικασίες, ενώ προσβλέπουμε και στην συνέχιση της συνεργασίας στο επίπεδο αυτό με την α΄ νευρολογική κλινική του ΕΚΠΑ. Στο ερευνητικό επίπεδο, προσδοκούμε στην συνέχιση των ποικίλων ερευνητικών δραστηριοτήτων, μέσω επιχορηγούμενων προγραμμάτων από την Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και στην συνεχιζόμενη συμμετοχή σε πολυκεντρικές μελέτες για την ανάπτυξη καινούργιων θεραπειών για νευρολογικά νοσήματα.
Μέλη της κλινικής
Μέλη ΔΕΠ
Λεωνίδας Στεφανής,
καθηγητής νευρολογίας – δ/ντής κλινικής
Κωνσταντίνος Βουμβουράκης,
αναπληρωτής καθηγητής νευρολογίας
Σωκράτης Γ. Παπαγεωργίου,
επίκουρος καθηγητής νευρολογίας
Γεώργιος Τσιβγούλης,
επίκουρος καθηγητής νευρολογίας
Αναστάσιος Μπονάκης,
λέκτορας νευρολογίας
Ιατροί ΕΣΥ
Ουρανία Μαρινάκη, διευθύντρια ΕΣΥ
Αρβανίτη Χρύσα, επιμελητής Α΄ ΕΣΥ
Ειδικευόμενοι Ιατροί ΕΣΥ
Παπαδημητρόπουλος Γεώργιος
Σιμιτσή Αθηνά
Λιαντινιώτη Χρυσούλα
Χονδρογιάννη Μαρία
Στεβής Κων/νος
Γιαβάση Χριστίνα
Ζόμπολα Χριστίνα
Ζορμπάς Γεώργιος
Δερβενούλας Γεώργιος
Δεδεγκίκα Σοφία
Παπαζάχος Κων/νος
Συνεργάτες, μέλη ΔΕΠ
Κοκκότης Παναγιώτης, λέκτορας ΕΚΠΑ, υπεύθυνος ηλεκτρομυογράφου
Πανεπιστημιακοί υπότροφοι
Σταμέλου Μαρία
Επιστημονικοί συνεργάτες
Γασπαρινάτος Γεράσιμος
Ανδρονάς Νικόλαος
Μάτση Σταυρούλα
Φραϊδάκης Ματθαίος
