Νίκος Τζανάκης
Καθηγητής Πνευμονολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης
«Η μετάπτωση της επιδημίας σε ενδημία, τουτέστιν η ετήσια διαχειρήσιμη επανεμφάνιση του ιού, είναι το πιο πιθανό σενάριο» όπως τονίζει ο κ. Νίκος Τζανάκης, υπογραμμίζοντας πως «Η ενδημική αυτή κατάσταση μπορεί να μην επισυμβεί ταυτόχρονα σε πλανητικό επίπεδο αλλά να επιτυγχάνεται ανά γεωγραφικές περιοχές αρχής γενομένης από την ερχόμενη άνοιξη ή καλοκαίρι».
Κύριε Τζανάκη, η πανδημία του νέου κορωνοϊού έχει αλλάξει σημαντικά την καθημερινότητα των πολιτών παγκοσμίως για αρκετά μεγάλο διάστημα. Σύμφωνα με τις έως σήμερα ενδείξεις, πόσο κοντά βρισκόμαστε σε μια «οριστική» λύση που θα καταστήσει τον ιό λιγότερο επιβλαβή / επικίνδυνο για την ανθρωπότητα; Πιστεύετε ότι ο κορωνοϊός θα αποτελεί έναν διαρκή αγώνα όπου η επιστημονική κοινότητα θα «τρέχει» να καλύψει τις επόμενες μεταλλάξεις;
Σε αυτή την ερώτηση μόνο εμπειρικά μπορεί κανείς να απαντήσει. Ιστορικά οι πανδημίες δύσκολα ξεπερνούν τα 2 έως 2,5 χρόνια σε διάρκεια και μετά κοπάζουν. Αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα φυσικής ή τεχνητής ανοσίας σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού ή σε φυσική υποστροφή και εξαφάνιση του ιού ή ακόμη και σε μεταλλάξεις που έχουν λιγότερο επιβλαβές επιδημιολογικό προφίλ. Αυτός όμως ο ιός δείχνει να έχει ένα αυτόνομο επιδημιολογικό προφίλ που κρύβει πολλές εκπλήξεις. Η μετάπτωση της επιδημίας σε ενδημία, τουτέστιν η ετήσια διαχειρήσιμη επανεμφάνιση του ιού, είναι το πιο πιθανό σενάριο. Η ενδημική αυτή κατάσταση μπορεί να μην επισυμβεί ταυτόχρονα σε πλανητικό επίπεδο αλλά να επιτυγχάνεται ανά γεωγραφικές περιοχές αρχής γενομένης από την ερχόμενη άνοιξη ή καλοκαίρι. Η σταδιακή αυτή γεωγραφική ενδημία περικλείει κινδύνους μακρόχρονης προβληματικής κατάστασης καθότι ο ιός μπορεί να μεταλλάσσεται στις χώρες με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη και ψηλό επιδημιολογικό φορτίο και να μεταναστεύει σε χώρες προσωρινής βελτίωσης εξουδετερώνοντας πρακτικά το εμβολιαστικό τους πρόγραμμα. Άλλωστε η παγκόσμια κινητικότητα υπό τις σημερινές συνθήκες (μεταφορές, εμπόριο, ταξίδια, μετακινήσεις πληθυσμών) κάνουν αδύνατη την περιστολή της μετάδοσης με μέτρα διεθνούς ή εθνικής απομόνωσης. Μόνο ένα super-εμβόλιο ή μια ριζική θεραπευτική αντιμετώπιση που θα εφαρμοστεί σε παγκόσμιο επίπεδο μέσα σε στενό χρονικό όριο μπορεί με σιγουριά να λύσει το πρόβλημα.
Σταδιακά το εμβόλιο θα γίνει απαραίτητη προϋπόθεση για τον ευρύτερο εργασιακό τομέα, στο πλαίσιο προάσπισης της δημόσιας υγείας; Θα διευρυνθούν οι κατηγορίες επαγγελματιών που θα πρέπει να λάβουν το σχετικό πιστοποιητικό;
Οι εθνικές αρμόδιες υπηρεσίες συνεργαζόμενες σε ένα γενικότερο διεθνές πλαίσιο πρέπει να επιβάλλουν τον γενικευμένο εμβολιασμό του πληθυσμού. Οι πυλώνες αυτής της προσπάθειας πρέπει να είναι η πειθώ, η θέσπιση κινήτρων και κατά περίπτωση η χρήση υποχρεωτικότητας. Ειδικά για το θέμα της υποχρεωτικότητας θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν ότι δεν είναι ζήτημα πολιτικής ή συνδικαλιστικής διαμάχης. Η υποχρεωτικότητα είναι εργαλείο δημόσιας υγείας που το χειρίζονται επιστήμονες που την υπηρετούν. Δεν μπορεί να ζητούμε πιστοποιητικό εμβολιασμού στον θαμώνα ενός εστιατορίου και να τον εξυπηρετεί ένας ανεμβολίαστος εργαζόμενος. Όταν υφίσταται μια κατάσταση κοινωνικής ευθύνης τα ατομικά δικαιώματα αυτοδιάθεσης χωρίς αντιρρήσεις υποχωρούν. Ειδάλλως πχ. θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι δεν θα τηρούμε τον κόκκινο σηματοδότη, αλλά θα τον παραβιάζουμε, έστω και προσέχοντας πάρα πολύ, εν ονόματι του δήθεν ατομικού δικαιώματος μας να κινούμαστε ελεύθερα.
Που αποδίδεται τη δυσπιστία των πολιτών προς το εμβόλιο κατά του ιού που προκαλεί Covid-19; Θα έπρεπε η πολιτεία ή η επιστημονική κοινότητα να αλλάξει τη σημερινή της προσέγγιση έτσι ώστε να αναχαιτιστεί η πανδημία;
Οι αιτίες της μη γενικευμένης παραδοχής των εμβολίων είναι πολλαπλές. Αυτές μπορούν να χωριστούν σε αυτές που αφορούν τους χρήστες και σε αυτές που αφορούν την διαδικασία του εμβολιαστικού προγράμματος. Οι χρήστες δυσπιστούν λόγω πολιτικο-ιδεολο-θρησκευτικών πεποιθήσεων αλλά και αδυναμίας να χειριστούν τον όγκο των πληροφοριών της επιστημονικής τεκμηρίωσης που συνοδεύει μια τόσο νέα, ταχεία παγκόσμια προσπάθεια ανακάλυψης και εφαρμογής των εμβολίων. Το πρόβλημα της σύγχυσης διογκώνεται λόγω της ύπαρξης ανεξέλεγκτων/αυτόνομων εργαλείων διάδοσης της πληροφορίας πχ. social media. Όμως και η ίδια η εφαρμογή του εμβολιαστικού προγράμματος μπορεί να οδηγήσει σε αναποτελεσματικότητα με πολλούς τρόπους. Πχ. κακή επικοινωνιακή προσέγγιση, λανθασμένοι χειρισμοί (βλ. χειρισμοί Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικώς με το εμβόλιο της Astra-Zeneca), πλημμελές οργανωτικό στήσιμο εμβολιαστικών κέντρων (μη συμμετοχή πρωτοβάθμιας ιδιωτικής ιατρικής φροντίδας).
Φαινόμενα άρνησης παρατηρούνται και σε μεγάλη μερίδα υγειονομικών ή εργαζομένων στο χώρο του ευρύτερου τομέα Υγείας, η οποία προκειμένου να εμβολιαστεί χρειάστηκε να βρεθεί αντιμέτωπη με το dead line της κυβέρνησης για αναστολή εργασίας. Πως κρίνεται αυτή τη μερίδα πολιτών αλλά και την παρουσία των «πλαστών πιστοποιητικών εμβολιασμού» που εμφανίζονται στη χώρα μας;
Τα άτομα αυτά αποτελούν πολύ μικρή μειοψηφία και δεν πρέπει οι δράσεις τους να αναδεικνύονται ως κορυφαία γεγονότα αλλάζοντας την ατζέντα του προβληματισμού από το κύριο θέμα στο δευτερεύον. Πχ παραχαράκτες νομισμάτων υπήρχαν και θα υπάρχουν, ποτέ όμως δεν αναδείχτηκαν ως οι κυρίαρχοι παίκτες της οικονομίας. Χρέος μας λοιπόν όλων είναι να τους απομονώνουμε με την υπεύθυνη στάση ζωής μας και φυσικά οι αρμόδιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί να τιμωρούν τις πράξεις εξαπάτησης της κοινωνίας.
Μετά από ένα ιδιαίτερα «δύσκολο» καλοκαίρι με αυξημένα κρούσματα, ελέγχους και περιορισμούς στις μετακινήσεις στη χώρα, ποιες οι προβλέψεις των επιδημιολογικών μοντέλων για το επερχόμενο φθινόπωρο και χειμώνα; Παρά τις διαβεβαιώσεις, είναι ορατό ένα σενάριο όπου οι νέες μεταλλάξεις θα οδηγήσουν σε ένα νέο καθολικό lockdown; Τι δείχνουν τα έως σήμερα δεδομένα;
Οι μακροχρόνιες προβλέψεις στην πανδημία αυτή έχουν αποτύχει παντελώς. Το προβλεπτικό μοντέλο του Παρατηρητηρίου Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας (Πανεπιστήμιο Κρήτης/ΙΤΕ) που έχω την τιμή να προΐσταμαι προβαίνει μόνο σε βραχυχρόνιες εκτιμήσεις 4-5 εβδομάδων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στην εξίσωση της πανδημία εισέρχονται αλλά και εξέρχονται πολλοί δυναμικοί παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη της. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι στο επόμενο διάστημα θα κυριαρχήσει μια ύφεση των πανδημικών δεικτών η οποία όμως μπορεί να ανακοπεί από τα ανοίγματα της κοινωνίας, της εκπαίδευσης και της οικονομικής ζωής σε συνδυασμό με την επικράτηση του υπερμεταδοτικού στελέχους Δ.
Έχουν υπάρξει αρκετές αναφορές για την πρόληψη – θεραπεία του κορωνοϊού με αποτελεσματικά, δια του στόματος, σκευάσματα και τα μονοκλωνικά αντισώματα. Υπάρχει κάποια σημαντική πρόοδος στην ανάπτυξη φαρμάκων ενάντια της λοίμωξης COVID-19 και πότε πιστεύετε ότι θα είναι διαθέσιμα;
Γίνονται μεγάλες επιστημονικές προσπάθειες ανακάλυψης φαρμακευτικών παραγόντων πρόληψης αλλά και θεραπείας της βαριάς νόσου. Πολλές από αυτές βρίσκονται σε τελικά στάδια αδειοδοτήσεων. Πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στην επιστημονική κοινότητα και να πειθαρχούμε στις οδηγίες των αρμόδιων εθνικών και διεθνών θεσμοθετημένων οργανισμών σχετικώς με την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της όποιας θεραπευτικής παρέμβασης
Η μετάλλαξη Δέλτα τι αλλάζει στην έως τώρα καταγεγραμμένη συμπτωματολογία της νόσου -κυρίως στους νέους- και πώς αυτή διαφοροποιείται μεταξύ των εμβολιασμένων και ανεμβολίαστων; Κατά πόσο σας ανησυχεί η μετάλλαξη Mu;
Η μετάλλαξη Mu παρότι η δομή της κινεί εικασίες για επικινδυνότητα δεν φαίνεται προς στιγμή να μπορεί να υπερφαλαγγίσει και να εκδιώξει το στέλεχος Δ του οποίου τις επιδράσεις ως ένα βαθμό τις γνωρίζουμε αλλά και φαίνεται ότι είναι διαχειρίσιμες.
Ένα μεγάλο ζήτημα που προκύπτει και πιθανόν να κληθεί να αντιμετωπίσει η ιατρική κοινότητα το φετινό χειμώνα είναι το θέμα των ασθενών που ανάρρωσαν από Covid-19, έχοντας σοβαρά κατάλοιπα στην υγεία τους. Ποια η κλινική και απεικονιστική εικόνα αυτών των περιπτώσεων και πως μπορούν να θωρακιστούν έναντι των επερχόμενων απειλών, όπως είναι για παράδειγμα μια ίνωση;
Υπάρχουν ήπιες παροδικές αλλά και σοβαρές χρόνιες επιπλοκές Post-COVID όπως ονομάζονται. Οι σοβαρότερες φαίνεται ότι είναι αυτές της διάμεσης πνευμονοπάθειας που εμφανίζονται εξαιτίας της ιογενούς πνευμονίτιδας που επιβαρύνονται λόγω πνευμονοκού βαροτραύματος και της πνευμονικής φλεγμονής απότοκα του μηχανικού αερισμού και των υψηλών ροών οξυγόνου. Οι ασθενείς ιδίως αυτοί που εμφάνισαν πνευμονία με ή χωρίς αναπνευστική ανεπάρκεια θα πρέπει να εξετάζονται και να παρακολουθούνται από πνευμονολόγο τουλάχιστον για διάστημα 6 μηνών.
