Κώστας Ι. Γουργουλιάνης, διευθυντής πνευμονολογικής κλινικής πανεπιστημίου Θεσσαλίας, καθηγητής πνευμονολογίας, πρύτανης Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Τσιλιώνη Ειρήνη, βιοχημικός, συνεργάτης πνευμονολογικής κλινικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Η πνευμονολογική κλινική του πανεπιστημίου Θεσσαλίας ιδρύθηκε το 1999 και έκτοτε στεγάζεται στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο Λάρισας. Διαθέτει 24 κλίνες νοσηλείας και αντιμετωπίζει πνευμονολογικά περιστατικά από ολόκληρη την περιφέρεια Θεσσαλίας. Συχνά νοσηλεύει καθημερινά περισσότερους από 40 ασθενείς, φιλοξενούμενους σε άλλες νοσηλευτικές πτέρυγες του νοσοκομείου.
Το ιατρικό προσωπικό που στελεχώνει την κλινική αποτελείται σήμερα από μία επίκουρη καθηγήτρια πνευμονολογίας, έναν εκλεγμένο λέκτορα πνευμονολογίας, τέσσερις γιατρούς του ΕΣΥ και επτά ειδικευόμενους, ενώ παράλληλα μια πλειάδα γιατρών-συνεργατών της κλινικής συμβάλλει στις ερευνητικές δραστηριότητές της.
Εργαστήρια-ιατρεία
Παράλληλα με το καθημερινό έργο της νοσηλείας των ασθενών, στα πλαίσια της κλινικής λειτουργεί ένα οργανωμένο βρογχοσκοπικό εργαστήριο και ένα βιοχημικό εργαστήριο που συμβάλλουν στην καλύτερη διερεύνηση και διεκπεραίωση των ασθενών της κλινικής. Σε καθημερινή βάση λειτουργούν εργαστήρια και εξωτερικά ιατρεία για την παρακολούθηση και επανεκτίμηση των ασθενών που νοσηλεύονται, αλλά και εξωτερικών ασθενών. Στα πλαίσια των εξωτερικών ιατρείων λειτουργούν: αντιφυματικό ιατρείο, βρογχοσκοπικό ιατρείο, ιατρείο μελέτης ασθενών με διαταραχές της αναπνοής κατά τον ύπνο, ιατρείο παρακολούθησης ασθενών που λαμβάνουν μη επεμβατικό μηχανικό αερισμό κατ’ οίκον, ιατρείο άσθματος-ΧΑΠ, ιατρείο διαμέσων νοσημάτων, ιατρείο διακοπής καπνίσματος, πνευμονολογικό ογκολογικό ιατρείο. Στα ιατρεία αυτά εξετάζονται περισσότεροι από 20 ασθενείς καθημερινά.
Αντιφυματικό ιατρείο
Υπεύθυνη: Ειρήνη Χ. Γερογιάννη, επιμελήτρια Α΄ ΕΣΥ
Το αντιφυματικό ιατρείο ιδρύθηκε και οργανώθηκε το 2002. Σε αυτό παρακολουθούνται κάθε χρόνο από την κεντρική Ελλάδα περίπου 40 ασθενείς για ενεργό φυματίωση και 200 άτομα για λανθάνουσα φυματίωση, με συνολικά περίπου 1.000 επισκέψεις ετησίως. Η παρακολούθηση των ασθενών περιλαμβάνει τακτικό ακτινολογικό και εργαστηριακό έλεγχο, ο οποίος γίνεται δωρεάν στα πλαίσια πρόληψης και καταστολής ενός κοινωνικού και μεταδοτικού νοσήματος όπως είναι η φυματίωση. Στο αντιφυματικό ιατρείο παραπέμπονται επίσης ασθενείς από το ρευματολογικό και δερματολογικό ιατρείο πριν την έναρξη ανοσοτροποποιητικών θεραπειών και ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια στα πλαίσια προμεταμοσχευτικού ελέγχου. Τέλος, γίνεται ενημέρωση σχετικά με τη θεραπεία και πρόληψη της φυματίωσης.
Βρογχοσκοπικό εργαστήριο
Υπεύθυνος: Δημήτριος Παπαδόπουλος, διευθυντής ΕΣΥ
Το βρογχοσκοπικό εργαστήριο λειτουργεί από το 2000 ταυτόχρονα σχεδόν με την έναρξη της λειτουργίας της κλινικής. Εκτελούνται περί τις 400 βρογχοσκοπήσεις ετησίως και διαθέτει βιντεοβρογχοσκόπια για την εκπαίδευση των ειδικευομένων γιατρών, καθώς και των φοιτητών. Εκτός της λήψης βιοψιών και κυτταρολογικών εξετάσεων, εκτελούνται επίσης διαβρογχικές βιοψίες, ΤΒΝΑ και αφαίρεση ξένων σωμάτων.
Ιατρείο μελέτης των διαταραχών της αναπνοής στον ύπνο
Υπεύθυνη: Βιβή Γ. Παστάκα, επιμελήτρια Α΄ ΕΣΥ
Το ιατρείο μελέτης των διαταραχών της αναπνοής στον ύπνο άρχισε να λειτουργεί τον Νοέμβριο του 2002. Ο χώρος, όπου πραγματοποιούνται οι μελέτες , βρίσκεται στο κτίριο του νοσοκομείου σε ξεχωριστή πτέρυγα. Διαθέτει δύο μονόκλινα δωμάτια, όπου είναι μόνιμα τοποθετημένα τα μηχανήματα για την πολυκαταγραφική μελέτη και ένα δίκλινο όπου γίνονται μελέτες ύπνου με σύγχρονη εφαρμογή συσκευής CPAP. Υπάρχει, επίσης, ένας χώρος, όπου ο υπεύθυνος νοσηλευτής παρακολουθεί τους ασθενείς μέσω κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης και μέσω της online καταγραφής στους υπολογιστές.
Εικόνα 1: Ιατρείο μελέτης των διαταραχών της αναπνοής στον ύπνο
Το προσωπικό που απασχολείται στο ιατρείο ύπνου περιλαμβάνει δύο γιατρούς εκπαιδευμένους σε θέματα ύπνου και μη επεμβατικού αερισμού και δύο νοσηλευτές σε μόνιμη βάση. Για τη διάγνωση χρησιμοποιούνται πλήρεις καταγραφές με εγκεφαλογράφημα, μυογράφημα, οφθαλμογράφημα, καρδιογράφημα, οξυμετρία, thermistor, ελαστικές ζώνες περίδεσης και μικρόφωνο για το ροχαλητό. Για την τιτλοποίηση της CPAP χρησιμοποιείται συσκευή auto-CPAP συγχρόνως με πολυκαταγραφική μελέτη με φορητό μηχάνημα (χωρίς εγκεφαλογράφημα). Η εκτίμηση των καταγραφών γίνεται από τον υπεύθυνο γιατρό. Απαραίτητη είναι η βοήθεια του νοσηλευτή, που έχει εκπαιδευτεί κατάλληλα. Μετά τη χορήγηση συσκευής CPAP, ο ασθενής επανεκτιμάται σε τακτική βάση στο εξωτερικό ιατρείο ύπνου, όπου αξιολογείται η χρήση της συσκευής και η συμμόρφωση και κλινική πορεία του ασθενούς. Ένα χρόνο μετά γίνεται εκ νέου τιτλοποίηση της συσκευής και πιθανώς νέα μελέτη ύπνου εάν παρατηρηθεί σημαντική μεταβολή στην κλινική εικόνα του ασθενούς.
Παράλληλα σε ένα θάλαμο της πνευμονολογικής κλινικής είναι εγκατεστημένο μηχάνημα για πλήρη πολυκαταγραφική μελέτη, για την περίπτωση ασθενών με συνοδό αναπνευστική ανεπάρκεια που χρειάζονται νοσηλεία. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια νοσηλείας τους, ασθενείς με πιθανό σύνδρομο αποφρακτικών απνοιών κατά τον ύπνο μπορούν να υποβληθούν σε μελέτη ύπνου με φορητή συσκευή.
Ιατρείο άσθματος-ΧΑΠ
Υπεύθυνη: Ζωή Δανιήλ, επίκουρη καθηγήτρια πνευμονολογίας
Το ιατρείο άσθματος-ΧΑΠ λειτουργεί από τον Ιανουάριο του 2006 και παρακολουθεί ήδη περισσότερους από 300 ασθενείς με άσθμα και χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στους ασθενείς με σοβαρό δύσκολα ελεγχόμενο άσθμα και σοβαρή και πολύ σοβαρή ΧΑΠ. Στα πλαίσια του ιατρείου πραγματοποιούνται:
- Πλήρης λειτουργικός έλεγχος του αναπνευστικού
- Έλεγχος βρογχικής υπεραντιδραστικότητας (δοκιμασία πρόκλησης με μεταχολίνη)
- Μη επεμβατική αξιολόγηση της φλεγμονής των αεραγωγών (εκπνεόμενο NO, EBC)
- Έλεγχος ατοπίας (δερματικές δοκιμασίες, προσδιορισμός ειδικών IgE-RAST)
Εικόνα 2: ιατρείο άσθματος – ΧΑΠ
Ιατρείο διαμέσων νοσημάτων πνεύμονα
Υπεύθυνη: Ζωή Δανιήλ, επίκουρη καθηγήτρια πνευμονολογίας
Το ιατρείο διαμέσων νοσημάτων πνεύμονα λειτουργεί από τις 21/1/2004 κάθε Δευτέρα κατά τις πρωινές ώρες. Στο ιατρείο παρακολουθούνται ασθενείς με διάμεσα νοσήματα του πνεύμονα (διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση καθώς και χρόνια παρακολούθηση). Επίσης, σχεδιάζονται και πραγματοποιούνται ερευνητικά προγράμματα και κλινικές μελέτες που αφορούν τους ασθενείς αυτούς.
Ιατρείο διακοπής καπνίσματος
Υπεύθυνη: Χρυσή Χατζόγλου, επίκουρη καθηγήτρια φυσιολογίας
Το ιατρείο διακοπής καπνίσματος ιδρύθηκε και οργανώθηκε από τον Νοέμβριο του 2002 και είναι ενταγμένο στο τμήμα των τακτικών εξωτερικών ιατρείων. Οι στόχοι του ιατρείου είναι:
- Ενημέρωση για τους κινδύνους του καπνίσματος
- Ενημέρωση για τα οφέλη της διακοπής καπνίσματος
- Κινητοποίηση των καπνιστών για τη διακοπή του καπνίσματος
- Εφαρμογή της κατάλληλης θεραπευτικής παρέμβασης για κάθε καπνιστή
Στο ιατρείο γίνεται αξιολόγηση και καταγραφή των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της καπνισματικής συνήθειας (αριθμός τσιγάρων, έτη καπνίσματος, βαθμός εξάρτησης από τη νικοτίνη) και της κινητοποίησης του καπνιστή για διακοπή του καπνίσματος με τη βοήθεια ερωτηματολογίων. Λαμβάνεται λεπτομερές ιατρικό ιστορικό, γίνεται λειτουργικός έλεγχος της αναπνοής, μέτρηση του μονοξειδίου του άνθρακα και επιλέγεται η κατάλληλη, για κάθε καπνιστή, θεραπευτική παρέμβαση. Η παρακολούθηση των καπνιστών γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα μέχρι και έναν χρόνο μετά τη διακοπή του καπνίσματος.
Πνευμονολογικό ογκολογικό ιατρείο
Υπεύθυνη: Θεοδώρα Κερενίδη, εκλεγμένη λέκτορας πνευμονολογίας
Στο πνευμονολογικό ογκολογικό ιατρείο εκτιμώνται ασθενείς με καλοήθη και κακοήθη νεοπλάσματα του πνεύμονα, ενημερώνονται για τη νόσο τους και προγραμματίζεται η περαιτέρω διαγνωστική προσπέλαση και η ενδεδειγμένη θεραπευτική αντιμετώπιση. Παράλληλα, γίνεται εκτίμηση και αντιμετώπιση των παρενεργειών της θεραπείας. Μετά από επανασταδιοποίηση, αξιολογείται η ανταπόκριση στην θεραπεία, ενώ πραγματοποιείται η τακτική παρακολούθηση (follow-up) των ασθενών για την έγκαιρη διάγνωση και θεραπευτική παρέμβαση σε περίπτωση προόδου ή υποτροπής της νόσου. Παρακολουθούνται επίσης ασθενείς, οι οποίοι υποβάλλονται σε παρηγορική θεραπεία για την ανακούφιση των συμπτωμάτων.
Μονάδα αυξημένης φροντίδας
Η μονάδα αυξημένης φροντίδας αποτελεί έναν θάλαμο τεσσάρων κλινών στην πνευμονολογική κλινική, ο οποίος είναι ειδικά οργανωμένος για την αντιμετώπιση βαρέως πασχόντων ασθενών, ιδιαίτερα εκείνων για τους οποίους ενδείκνυται η εφαρμογή Μη Επεμβατικού Μηχανικού Αερισμού. Ο όρος Μη Επεμβατικός Μηχανικός Αερισμός (ΜΕΜΑ, non-invasive mechanical ventilation -NIV) αναφέρεται στη μηχανική υποστήριξη της αναπνοής, χωρίς να απαιτείται διασωλήνωση της τραχείας, καθώς εφαρμόζεται με συσκευές θετικής πίεσης (BiPAP S mode, BiPAP ST mode) μέσω στεγανά εφαρμοζόμενης μάσκας προσώπου ή μύτης. Ο NIV εφαρμόζεται κυρίως σε ασθενείς με οξεία ή χρόνια υπερκαπνική αναπνευστική ανεπάρκεια (ΧΑΠ σε παρόξυνση, βρογχεκτασίες, κυφοσκολίωση, σύνδρομα υποαερισμού κ.λπ.) αλλά και σε επιλεγμένους ασθενείς με οξεία υποξυγοναιμική αναπνευστική ανεπάρκεια (πνευμονία, ARDS, πνευμονική ίνωση). Στους ασθενείς με χρόνια υπερκαπνική ανεπάρκεια, που έχουν αντιμετωπισθεί με NIV στην παρόξυνση ακολουθεί πλήρης πολυκαταγραφική μελέτη ύπνου που γίνεται σε ειδικό θάλαμο της πνευμονολογικής κλινικής, τόσο για τη διερεύνηση συνυπάρχοντος συνδρόμου αποφρακτικών απνοιών κατά τον ύπνο όσο και για την τιτλοποίηση της συσκευής του μη επεμβατικού αερισμού (BiPAP) στην περίπτωση που θα χορηγηθεί για κατ’ οίκον νοσηλεία.
Εργαστήριο πνευμονολογικής κλινικής
Υπεύθυνη: Ειρήνη Τσιλιώνη, βιοχημικός – εκλεγμένη ΕΤΕΠ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Το εργαστήριο παρέχει τη δυνατότητα διενέργειας διαγνωστικών εξετάσεων ρουτίνας σε ασθενείς με υπεζωκοτική συλλογή, ενώ συμμετέχει στην εκπαίδευση προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών της ιατρικής σχολής και του τμήματος βιοχημείας-βιοτεχνολογίας του πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Παράλληλα, συμβάλλει στην υλοποίηση ερευνητικών πρωτοκόλλων, που πραγματοποιούνται από την πνευμονολογική κλινική ή σε συνεργασία με άλλες κλινικές.
> Διαγνωστικές εξετάσεις ρουτίνας
Το εργαστήριο παρέχει τη δυνατότητα προσδιορισμού στο υπεζωκοτικό υγρό ασθενών με υπεζωκοτική συλλογή που νοσηλεύονται στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο Λάρισας της αδενοσινοδεαμινάσης (ADA) και της ιντερφερόνης-γ (IFN- γ).
> Έρευνα
Προσδιορισμός βιοχημικών δεικτών με σκοπό να διερευνηθεί η συμβολή τους στη διαφοροδιάγνωση των υπεζωκοτικών συλλογών.
> Τεχνικές
- Φωτομετρική μέθοδος του Giusti
- ELISA
- Western blotting
- PCR
- Ηλεκτροχημειοφωταύγεια – Electroluminescence (ECL)
Εργαστήριο λειτουργικού ελέγχου της αναπνοής – εργοσπιρομετρία
Υπεύθυνη: Ελένη Καρέτση, επιμελήτρια Β΄ ΕΣΥ
Το εργαστήριο εργοσπιρομετρίας έχει πρόσφατη έναρξη (Φεβρουάριος 2012) και απευθύνεται σε ασθενείς με αναπνευστικές παθήσεις, σε ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε χειρουργείο πνεύμονα, αλλά και σε αθλητές. Η καρδιοαναπνευστική δοκιμασία κόπωσης χρησιμοποιείται τόσο για τη διάγνωση όσο και την παρακολούθηση ασθενών με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, βρογχικό άσθμα, νοσήματα του διαμέσου ιστού, κυστική ίνωση, σε ασθενείς με διαφοροδιαγνωστικό πρόβλημα δύσπνοιας, στον προεγχειρητικό έλεγχο ασθενών που πρόκειται να υποβληθούν σε χειρουργείο πνεύμονα αλλά και σε αρκετές ακόμη περιπτώσεις. Ταυτόχρονα οργανώνεται η ανάπτυξη και λειτουργία προγράμματος πνευμονικής αποκατάστασης άμεσα, που θα απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια αφού, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της νόσου. Η πνευμονολογική κλινική αναπτύσσει έντονη επιστημονική δραστηριότητα συμμετέχοντας σε πανελλήνια, πανευρωπαϊκά, διεθνή συνέδρια και σεμινάρια και παρουσιάζοντας πολλές πρωτότυπες ερευνητικές εργασίες από τις οποίες πολλές έχουν τιμηθεί με επαίνους και βραβεία. Επιπλέον, αναλαμβάνει την οργάνωση πανελληνίων συνεδρίων και σεμιναρίων. Κάθε χρόνο η πνευμονολογική κλινική του πανεπιστημίου Θεσσαλίας διοργανώνει τις «Ημέρες Πνευμονολογίας», μια εκδήλωση που απευθύνεται σε όλους τους πνευμονολόγους της περιοχής μας. Σκοπός είναι να εμπλουτίσουμε τη γνώση μας, να ανταλλάξουμε απόψεις και εμπειρίες, να ξεκινήσουμε νέες συνεργασίες, αλλά και να περιηγηθούμε σε νέες γνώσεις και προοπτικές. Όσον αφορά τη συγγραφική δραστηριότητα έχουν δημοσιευθεί 254 εργασίες σε έγκυρα διεθνή περιοδικά. Οι βιβλιογραφικές αναφορές ξεπερνούν τις 4000 μέχρι το 2011. Επίσης, εκπονήθηκαν 30 διδακτορικές διατριβές και βρίσκονται σε εξέλιξη και άλλες.
Η πνευμονολογική κλινική του πανεπιστημίου Θεσσαλίας φιλοδοξεί να συνεχίσει να αποτελεί πρότυπη νοσηλευτική μονάδα με υψηλό αίσθημα ευθύνης απέναντι σε ασθενείς της Λάρισας και της περιφέρειας με νοσήματα του πνεύμονα.
